موسیقى درمانى و تاثیر آن در درمان بیماری‌ها

در دنیاى پرشتاب امروز، دنیایى که بدخوابی، استرس و سبک زندگى شتاب‌زده امرى عادى محسوب می‌‌شود، «موسیقى درمانی» و به عبارتى دیگر به‌کارگیرى موسیقى براى بهبود موقعیت‌هاى مختلف، رویکردى بسیار جالب می‌‌تواند باشد.

موسیقى درمانى یکى از جلوه‌هاى کاربردى موسیقى در زندگى عموم است و آشنایى با این رشته می‌‌تواند استنباط و انتظار عموم از موسیقى را ارتقاء بخشد و ذهن را به سوى کاربرد گسترده آن متوجه کند.

ارتقاى درک علمى از موسیقى و ترمیم فرهنگ شنیدن موسیقى باعث می‌‌شود درک موسیقى از گردونه محدود احساس فراتر رود و بر فضاى گسترده و فکورانه آن افزوده شود به گونه‌اى که فرد موسیقى را عمیقا بفهمد و به خوبى در اختیار گیرد.

موسیقى درمانى در درمان افرادى که دچار ناتوانی‌‌هاى مختلفى از جمله عقب‌ماندگى ذهنی، تاخیر‌یافتگى رشدی، معلولیت جسمی، بیمارى روانى و دیگر مشکلات بوده‌اند، نتیجه موفقیت‌آمیزى داشته است.

موسیقى درمانگر، اهداف و مقاصد را بر اساس نیازهاى خاص درمانجو دنبال می‌‌کند و براى پیشبرد این اهداف از شیوه‌هاى گوناگونى استفاده می‌‌شود براى مثال، آواز خواندن می‌‌تواند به افراد مبتلا به بیمارى آلزایمر کمک کند تا حافظه دراز مدت خود را به کار اندازند.

نواختن آلات موسیقى با همسالان یا فرد یا افراد درمانگر، می‌‌تواند مهارت‌هاى میان فردى و یا قدرت برقرارى ارتباط با دیگران را افزایش دهد و کارکردهاى اجتماعى را بهبود بخشد. از همه مهمتر اینکه افراد احساساتشان را در روشى مطمئن و لذت‌بخش به‌وسیله نواختن موسیقی، گوش کردن به موسیقى و حرکات موزون و هماهنگ با موسیقى بیان می‌‌کنند.

موسیقى می‌‌تواند استرس را کاهش دهد. به عنوان مثال، براى مقابله با هراس از صحبت در مقابل دیگران و ترس از روبرو شدن با شخصیت‌هاى با نفوذ می‌‌توان از واکنش‌هایى که با موسیقى راک تهییج شده است استفاده کرد.

طبیعى است که سلیقه شخصى روى عکس‌العمل شنونده نسبت به موسیقی، اثر دارد از این رو باید براى استفاده بهینه از موسیقى درمانى جهت کاهش تنش و استرس، سلیقه شخصى افراد در نظر گرفته شود.

هرچند استفاده از موسیقى آرامبخش یا محرک می‌‌تواند در موارد مختلف مفید باشد، اما در عین حال موسیقى داراى ظرایفى است که عکس‌العمل‌هاى پیش بینی‌‌نشده‌اى را در بعضى افراد بیدار می‌‌کند.

به عنوان مثال موسیقى ریتمیک آرام که در موارد عادى نوعى موسیقى آرامبخش محسوب می‌‌شود می‌‌تواند براى در بعضى شنونده‌ها احساسى غریب و یا ترس آور ایجاد کند.

دکتر «علی‌زاده ‌محمدی» رئیس انجمن موسیقى درمانى ایران در تعریف موسیقى درمانى می‌‌گوید، «موسیقى درمانی، استفاده تجویز شده و سازمان‌یافته از موسیقى یا فعالیت‌هاى آن براى تغییر حالات ناسازگار زیر نظر موسیقى درمانگر براى کمک به مراجعین در رسیدن به اهداف درمانى است». این متخصص موسیقى درمانى می‌‌گوید موسیقى درمانى وسیله سرگرمى و بازى نیست بلکه عامل اصلاح‌کننده تجویزشده‌اى است که به بهبود سازگارى رفتار و حالات کمک می‌‌کند.

در پنجاه سال گذشته تحقیقات بسیار زیادى انجام شده است که نشان می‌‌دهد موسیقى روى بسیارى از بیماری‌‌ها از جمله ناراحتی‌‌هاى تنفسی‌، بیماری‌‌هاى قلبی‌، دردهاى کلیوی‌، بیماری‌‌هاى کودکان، ناراحتی‌‌هاى قبل و بعد از جراحی‌، دردهاى زایمان، کما، سوختگى و عوارض سرطان اثر دارد.

بیشتر مادران هنگام باردارى نگران وضعیت خود هستند این نگرانی‌‌ها اگر چه بیشتر در اثر خیال و تصورهاى شخصى است اما از تنش و نگرانى آن نمی‌‌توان چشم‌پوشى کرد و خواه‌ناخواه مادر را دچار ناآرامى می‌‌کند.

پزشکان براى تقویت آرامش مادران همواره روشهاى غیردارویى را توصیه می‌‌کنند روش‌هایى که کمک می‌‌کند تا از تشویش و نگرانى مادر کاسته شود که تمرین‌هاى «تن آرامی» (Relaxation) ‬از جمله مهمترین این روش‌ها است.

دکتر علی‌زاده ‌محمدى در این خصوص می‌گوید استفاده از موسیقى آرام‌بخش همراه با تمرین‌هاى تن‌آرامى توام با تصور هدایت شده، روش رایجى براى تقویت آرامش مادران است.

خواندن ترانه‌ها و انجام بعضى از تمرین‌ها موجب می‌‌شود که مادر آرامش پیدا کرده و خاطره مثبتى از اتاق عمل دریافت کند.

به گفته کارشناسان، موسیقى در درمان برخى از بیماری‌هاى روانی، افسردگی، میگرن، سردردهاى عصبى واضطراب موثر است.

اوج انتقال احساسات و تاثیرات در موسیقى نهفته است و یک موسیقى واقعى و خوب می‌‌تواند بر لایه‌هاى وجودى فرد اثر بگذارد و به زندگى انسان معنا و جهت ببخشد.

برخى آزمایش‌ها نشان داده است افرادى که بعد از عمل جراحى برایشان موسیقى پخش می‌‌شود، تحمل درد بیشترى دارند و براى تسکین درد خود کمتر تقاضاى مسکن می‌‌کنند.

دکتر «غفار ملک خسروی» روان‌شناس و دبیر انجمن موسیقى درمانى نیز در گفت‌وگو با خبرنگار علمى ایرنا با اشاره به این که اضطراب و افسردگى پایه و اساس بسیارى از بیماری‌‌هاى جسمى و روانى هستند، گفت بر اساس تحقیقات مختلفى که تا به حال صورت گرفته، با استفاده از موسیقى درمانى و تمرین تن‌آرامى استرس و افسردگى کاهش می‌‌یابد و در پى آن از شدت بیماری‌‌هاى جسمى و روانى فرد هم کاسته می‌‌شود .

وى می‌‌گوید در مورد بیماری‌‌هایى همچون میگرن که ارتباط مستقیمى با میزان اضطراب و استرس وارده به افراد دارد، با کمک موسیقى می‌توان در جهت کاهش استرس و در نتیجه کاهش شدت دردهاى میگرنى گام برداشت.

زمانى که انسان درد دارد آستانه تحمل او پایین می‌‌آید و به عبارتى حساس‌تر می‌شود در اینجا موسیقى و تمرین تن آرامى می‌‌تواند منجر به ایجاد آرامش در فرد شود.

به گفته این متخصص موسیقى درمانى تاکید بر این نکته مهم است که موسیقى به تنهایى کار درمانى نمی‌‌کند بلکه به عنوان یک روش حمایتی، در بالا بردن کیفیت سلامت روانى و جسمى افراد کمک می‌‌کند.

به کار بردن موسیقى در بیمارستان‌ها، رستوران‌ها، پارک‌ها و ... در ایجاد آرامش و احساس خوشایند در افراد موثر است.

انواع موسیقى براى کمک به حل مشکلات مختلف، موسیقی‌‌ها یا سازهاى مختلفى وجود دارد که درمانگر آن را بر اساس شناخت مشکل در بیمار با هدف کم کردن یک مشکل خاص، انتخاب می‌‌کند.

دکتر ملک‌خسروى می‌‌گوید به عنوان مثال اگر فردى مضطرب است این فرد در درجه اول به آرامش نیاز دارد و براى او از یک موسیقى آرام‌بخش که ریتم کمترى دارد و فواصل گام‌ها هم در آن کم است استفاده می‌شود.

موسیقى به دلیل جذاب بودن می‌‌تواند در وجود همه کس و در سطوح و واکنش‌هاى مختلف بدنى و روانى به راحتى و با احساس خوشایندى نفوذ کند.

وقتى برنامه‌هاى موسیقى درمانى می‌‌تواند بر بیمارانى که در حالت بیهوشى کامل به سر می‌‌برند اثر بگذارد، طبیعى است که تاثیر آن بر بیماری‌‌هاى ساده بیشتر است.

از نظر پزشکى یک بیمار وقتى در بیهوشى کامل به سر می‌‌برد و علایم حیاتى او به کمترین حد می‌‌رسد در بدترین شرایط قرار دارد (اغماء) در چنین حالتى موسیقى درمانى توانسته است در حد هر چند اندک، ارتباط و حیات روانى و جسمانى را به بیمار بازگرداند.

علت تاثیر موسیقى درمانى روى بعضى از علایم بیماری‌‌هاى مزمن و حاد پزشکی، جذاب بودن ذاتى و نیروى محرک و قوى آن است.

در سال‌هاى اخیر در آمریکا از موسیقى به عنوان داروى پیشگیرى و تقویت‌کننده سلامت و شخصیت استفاده می‌‌شود و به نظر می‌‌رسد که موسیقى باعث تجدید حیات می‌‌شود بعد از آمریکا پیشرفت سریع موسیقى درمانى در انگلستان بوده است.

 
ایرنا